32 miljoen minuten

Vanavond om acht uur staan we twee minuten stil.  Hypocriet vindt de één.  Belangrijk vindt de ander. Zelf groeide ik op in de overtuiging deze twee minuten heel belangrijk te vinden.  Opdat wij ons collectief blijvend herinneren dat zoiets als een ‘Tweede Wereldoorlog’ nooit meer mocht gebeuren.  Zo ongeveer was de boodschap van ons jaarlijks ritueel.  Het waren de moffen, zij waren schuldig. Het waren de Joden, zij waren slachtoffer.  En wij? Mijn ouders en ik waren de keurige mensen van na de oorlog.  Eenvoudige arbeiders die herdenken.  Al had mijn vader die net iets ouder is dan mijn moeder de oorlog wél bewust meegemaakt.  Niemand kon hier zo spannend en meeslepend over vertellen als hij.  Over vliegtuigen die laag over ons dorp Vreeswijk vlogen en hoe hij in nachtelijke uren zijn fiets die door de Duitsers in beslag was genomen had terug gestolen. Over hongerige mensen uit de stad die bij hen op het platteland om eten kwamen vragen.  Over het stiekem varen over de Lek om vervolgens vanaf de kant beschoten te worden. De oorlog zoals mijn vader hem beschreef met glinsters in zijn ogen, leek vaak op de allermooiste tijd uit zijn leven.  Ieder jaar opnieuw luisterden we ademloos naar zijn verhalen, al leken ze naar mate we ouder werden ook steeds sterker te worden.

Na het trompettergeschal vanaf de Maasvlakte, siste mijn moeder steevast dat we stil moesten zijn. Gek genoeg vonden we het altijd heel leuk om stil te zijn. Al was het maar omdat we elkaar in die twee minuten verwijtend konden aankijken als iemand toch kuchte, een wind liet of iets te hard ademde.  

Inmiddels heb ik een fase bereikt dat nu mijn kinderen er aan moeten geloven. Toen ze nog geen klok konden kijken liet ik ze voor de grap wel eens langer dan twee minuten zwijgen. Daar trappen ze nu niet meer in.  Inmiddels zijn ze groot genoeg om opgezadeld te worden met schuldgevoelens en zware levenslessen.  Dus laat ik ze zwijgen en nadenken, niet eens omdat de Duitsers schuldig waren en Joden slachtoffers.  Fijntjes prent ik hen in dat óók  Nederlanders de holocaust mogelijk hebben gemaakt.  Zodat ze niet naar anderen wijzen, maar diep naar binnen keren. Om het oppervlakkige te verwijderen, het bewustzijn te prikkelen en misschien ook wel omdat we toch niets anders te doen hebben in die tijd. Want wie zijn we eigenlijk zelf? 

Het waren Nederlanders die registratiesystemen met gegevens over Joden, overhandigde aan de Duitsers. Het waren Nederlanders die treinen naar vernietigingskampen op tijd lieten rijden. Misschien omdat ze bang waren, geïntimideerd of plichtsgetrouw waren maar er was weinig Duits aan.  Wie zijn we zelf?  Waarom wilde niemand de Joden-administratie vernietigen?  Waarom saboteerde niemand de trein?  Zelfs niet toen het er écht op aan kwam.  Iedere week reden treinen bomvol in doodsnood verkerende mensen exact op tijd het perron van Schindler’s List binnen.  

In de tussentijd was de opa van mijn kinderen en de oorlogsheld uit mijn jeugd in de bloei van zijn leven, op zoek naar zijn fiets.  Dus als wij twee minuten stil zijn, is dit vooral om ons dát te realiseren.  Dat oorlogen- ook die om ons heen, alleen kunnen bestaan, omdat wij niets doen.  Dat haat naar bevolkingsgroepen in combinatie met een charismatische leider zal omslaan in een massamoord.  Dat ik nu weet dat ikzelf of misschien één van mijn lieve kinderen onder bepaalde omstandigheden in staat zullen zijn om een complete administratie te overhandigen ondanks de wetenschap dat anderen daarna de dood zullen vinden.  Ik leer mijn kinderen dat wijzelf die Duitsers zijn, maar ook dat wijzelf die Nederlanders zijn én de Joden én de verzetshelden.  Dat ongeacht hoe lang we stil blijven staan er nooit iets zal veranderen in de wereld.  Pas als alle mensen die straks twee minuten stil zijn, deze minuten gebruiken om zich écht te verzetten tegen racisme, we samen rond de 32 miljoen minuten extra tijdwinst hebben om na al die jaren zwijgen nu eens echt het verschil te gaan maken..